Thiếu máu ở trẻ em gây ra nhiều rắc rối, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Một phương pháp điều trị hiệu quả cho tình trạng này là bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết thông qua Chế độ dinh dưỡng cho trẻ em bị thiếu máu hàng ngày.
Nguyên nhân thiếu máu ở trẻ
Thiếu máu là tình trạng giảm lượng huyết sắc tố (Hb) trong một đơn vị thể tích máu. Hb là một protein chứa sắt nằm trong tế bào hồng cầu, có chức năng chính là vận chuyển oxy đến các mô để cơ thể phát triển. Khi không đủ sắt để Hb thực hiện chức năng này, cơ thể sẽ bị thiếu máu, ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan. Mức độ ảnh hưởng của thiếu máu có thể từ nhẹ đến nặng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng của trẻ.
Trẻ được coi là thiếu máu khi Hb dưới 100g/l đối với trẻ từ 6 tháng đến 6 tuổi và dưới 120g/l đối với trẻ từ 7 đến 14 tuổi. Thiếu máu ở trẻ có nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu là:
- Thiếu máu do giảm sinh: Nguyên nhân là do thiếu các yếu tố tạo máu như sắt, acid folic, vitamin B12, protein, hoặc do suy giảm chức năng tủy xương.
- Thiếu máu bệnh lý do tan máu: Bao gồm các bệnh về huyết cầu tố, màng hồng cầu, hoặc tan máu tự miễn.
- Thiếu máu do chảy máu: Nguyên nhân có thể do chấn thương, vỡ tĩnh mạch thực quản, xuất huyết tiêu hóa, hoặc các bệnh lý như giun móc, loét dạ dày tá tràng, trĩ, sa trực tràng.
Dấu hiệu thiếu máu ở trẻ
Trẻ thường xuyên biếng ăn và không tăng cân là những dấu hiệu dễ nhận thấy của tình trạng thiếu máu.
Biểu hiện lâm sàng của thiếu máu ở trẻ nhỏ thường diễn ra âm thầm, khiến việc nhận biết sớm trở nên khó khăn. Một số dấu hiệu chính của thiếu máu ở trẻ bao gồm:
- Da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt, trẻ kém linh hoạt, học tập không tập trung dẫn đến kết quả kém và hay buồn ngủ.
- Khi thiếu máu nặng, trẻ có thể gặp khó thở, nhịp tim nhanh, thở nông và khó thở khi gắng sức.
- Trẻ dễ bị viêm nhiễm đường hô hấp và các bệnh nhiễm khuẩn khác.
- Trẻ thường xuyên biếng ăn, không tăng cân hoặc bị sụt cân, môi khô, lưỡi láng, mất gai, móng tay dẹt hoặc có hình dạng như cái thìa.
- Thiếu máu có thể làm tóc trẻ khô, dễ rụng và gãy.
- Trẻ dưới 2 tuổi thường chậm biết ngồi, biết đi và có sự chậm trễ trong tăng trưởng về cân nặng và chiều cao.
- Xét nghiệm máu cho thấy giảm huyết sắc tố và sắt huyết thanh.
Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị thiếu máu
Khi trẻ bị thiếu máu, mẹ nên tăng cường cho trẻ bú sữa mẹ. Mặc dù thiếu máu ở trẻ nhỏ không quá nguy hiểm nếu được phát hiện sớm, nhưng có thể gây ra nhiều phiền toái như mệt mỏi, mất ngủ, thiếu tập trung, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ.
Do đó, khi trẻ được chẩn đoán thiếu máu, việc cân bằng chế độ dinh dưỡng để bổ sung vi chất là rất quan trọng. Dưới đây là một số thực phẩm mà trẻ nên ăn khi bị thiếu máu:
- Sữa mẹ: Là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho bé, chứa đầy đủ các vi chất cần thiết. Mẹ cần có chế độ ăn hợp lý để bé hấp thu tối đa vi chất từ sữa mẹ.
- Thịt đỏ: Các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt cừu, thịt lợn nạc chứa nhiều sắt, giúp phòng chống thiếu máu và còn có tác dụng hạ cholesterol.
- Hải sản: Chứa nhiều sắt và vitamin, tốt cho sức khỏe. Các loại hải sản như cá, nghêu, sò, hến, trai, tôm, cua nên được bổ sung vào chế độ ăn của bé.
- Gan lợn: Giàu vitamin A, B, D và các khoáng chất, giúp cơ thể bé phát triển khỏe mạnh. Nên thêm gan lợn vào thực đơn hàng ngày.
- Rau củ và trái cây: Các loại rau như cải xoăn, cải bó xôi, rau diếp, bí ngô, súp lơ xanh, rau ngót, khoai tây, đậu đỗ giúp bổ sung sắt. Trái cây như dưa hấu, nho, dâu tây, đu đủ, chuối, chà là, mận cũng rất tốt cho trẻ thiếu máu.
- Thực phẩm giàu vitamin C: Giúp hỗ trợ hấp thụ sắt, nên bổ sung vào chế độ ăn của trẻ thiếu máu.
Chế độ dinh dưỡng Phòng ngừa thiếu máu cho trẻ
Để phòng tránh thiếu máu từ khi trẻ còn nhỏ, bà mẹ cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng đầy đủ trong thời kỳ mang thai và khi cho con bú.
Ngoài việc cải thiện khẩu phần ăn hàng ngày cho trẻ, một số điểm cần lưu ý bao gồm:
- Dinh dưỡng cho bà mẹ: Bà mẹ cần ăn uống đầy đủ và hợp lý trong thời kỳ mang thai và cho con bú.
- Bổ sung sắt: Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, trẻ sinh non cần bổ sung sắt theo chỉ định của bác sĩ. Bà mẹ mang thai cũng cần bổ sung sắt theo từng giai đoạn thai kỳ và sau sinh để phòng ngừa thiếu máu cho trẻ.
- Cho trẻ bú sớm và đủ: Sau khi sinh, nên cho trẻ bú sớm, đủ và kéo dài, đây là cách hiệu quả để phòng ngừa thiếu máu.
- Phòng chống giun sán: Vệ sinh môi trường, cá nhân và gia đình thường xuyên; ăn uống sạch và nấu kỹ trước khi ăn; tẩy giun định kỳ cho trẻ theo hướng dẫn.
Ngoài chế độ ăn uống, cha mẹ có thể cho trẻ sử dụng thực phẩm bổ sung chứa sắt và các vi khoáng chất như kẽm, Lysine, crom, selen, vitamin B… để đáp ứng nhu cầu dưỡng chất, cải thiện tiêu hóa và tăng cường hấp thu, giúp trẻ ăn ngon miệng hơn.
